Voor het Stadmakerscongres 2017 (thema inclusieve stad) organiseerde Wim Reijnierse (Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst) i.s.m. Malique Mohamud (Concrete Blossom) de Excursie “historisch Delfshaven vs. modern Rotterdam”. 

Thema van de excursie

De excursie begint aan de voet van het standbeeld van Piet Heyn, icoon van de Nederlandse vaderlandse geschiedenis, en trekpleister van Historisch Delfshaven. Iedereen kent Rotterdam als moderne stad. Het narratief van het bombardement en de wederopbouw, afgemaakt met moderne iconen als Rotterdam CS en de Markthal, is dominant in de “citybranding” van Rotterdam. Historisch Delfshaven, het oudste stukje Rotterdam in de levendige deelgemeente Delfshaven, staat in sterk contrast met deze moderniteit. Hoeveel moderniteit kan Rotterdam verdragen, zonder in de openbare ruimte plek te bieden aan historie waaraan bewoners waarde hechten en hun identiteit ontlenen? Hoe belangrijk is Historisch Delfshaven voor Rotterdam en voor de Rotterdamse identiteit? Welke geschiedenissen worden door Rotterdammers actief herdacht en beleefd? Wat is de betekenis van erfgoed? Deze vragen stonden centraal tijdens de excursie in Delfshaven.

We gingen in gesprek met verschillende spelers in Historisch Delfshaven:

  • Museum De Delft, Kristel Ceusters
  • Gebiedscommissie Delfshaven, Ineke Palm.

En met Rotterdammers die een herkenbaar eigen narratief hebben toegevoegd aan het grote verhaal van Rotterdam, zichtbaar in de openbare ruimte van de stad:

  • de Tula Herdenking en het Antilliaans Zomercarnaval, Dyonna Benett
  • het Moluks monument, Andrew Roos,
  • het Monument voor de Gastarbeider Ömer Hunkar Ilik,
  • het Indisch monument, Marie Thérèse Woltering,
  • Pracinha d’Quebrod, Jorge Oliveira Lizardo.

Helaas hadden sprekers van de stichting Historisch Delfshaven en van het Slavernijmonument (Lloydkade) afgemeld.

Museum de Delft: Kristel Ceusters

Stichting De Delft is een bijzondere combinatie van een maritiem-historisch museum en een leerwerkbedrijf voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, dat gevestigd is in het hart van Rotterdam. Het leerwerkbedrijf is de kern van het bedrijf: een unieke partner voor de gemeente en voor het Rotterdamse bedrijfsleven op het gebied van leren werken, het opdoen van werkervaring, het verkrijgen van competenties en de uitstroom naar regulier werk.

In het jaar 2020 wil de stichting een “historisch-maritieme belevingswereld” realiseren op de kade en wordt de verbinding tussen leerwerkbedrijf en museum/ het schip gelegd. De belevingswereld is voor jong en oud, actief en interactief en waarbij oude ambachten worden gecombineerd met innovatieve technieken.

De locatie aan de Schiehaven heeft niet alleen betekenis in relatie tot historisch Delfshaven maar ook een belangrijke rol gespeeld in de wederopbouw van Nederland. Via Schiehaven werd de hulp van het Marshallplan gedistribueerd. De twee gebouwen zijn de enige overblijfselen van de Marshall hulp.

Challenge:

  • verbindende factor zijn in Historisch Delfshaven
  • publieke opinie.

Website: http://www.dedelft.nl/museum

 

 

Gebiedscommissie Delfshaven: Ineke Palm

De inwoners worden vertegenwoordigd door gebiedscommissie Delfshaven. Zij zijn de ogen en oren van het gebied voor het stadsbestuur en hun vergaderingen zijn openbaar. De gebiedscommissie maakt samen met bewoners, ondernemers en andere partners in de wijken van het gebied een plan: een bundeling van ideeën om de wijk te verbeteren. Ineke Palm is lid van gebiedscommissie Delfshaven en een voorvechter voor inclusieve doelen.

Vraag: Wat is het effect van de sluiting (in 2012) van Historisch Museum de Dubbelde Palmboom voor Delfshaven? De sluiting van Museum de Dubbelde Palmboom heeft een gat geslagen in Delfshaven. Het museum werd bezocht door vele scholen en daar werd het verleden toegankelijk gemaakt voor het grotere publiek. Het zou ideaal zijn als het museum weer terug zou komen en een plek kan worden voor verschillende pop-up musea.

Hoe belangrijk is Historisch Delfshaven voor de gebiedscommissie?  Historisch Delfshaven is een prachtige plek in Delfshaven en moet meer benut worden en betrokken worden bij de stad. Het moet opgenomen worden in het cultureel programma van Rotterdam. Delfshaven staat symbool voor de ontvangende kant van de stad. Delfshaven is een gebied waar mensen uit de hele wereld wonen. Wij moeten respect hebben voor elkaars gevoelens en elkaars verleden. De gebiedscommissie staat open voor samenwerking en initiatieven.

Challenge:

  • aansluiting met de stad en herwaardering van Historisch Delfshaven.
  • Samen leven in een gebied door elkaars verleden en gevoelens te respecteren. Delfshaven is als een pakhuis van verhalen. Meer aandacht in deze stad voor elkaars verhalen.
  • Droom: Museum opnieuw openen .

Website: https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/delfshaven/

 

Pracinha d’Quebrod: Jorge Oliveira Lizardo

Jorge is geboren en getogen in Delfshaven. Hij vervult als musicus en alround organisator een trekkersrol voor de Kaapverdiaanse gemeenschap.

Wat betekent São João voor de Kaapverdianen in Rotterdam? Tijdens dit festival wordt de geboortedag van Johannes de Doper geëerd. In Rotterdam wordt dit georganiseerd op het Heemraadsplein, dat sindsdien deze bijnaam draagt. Het is de bedoeling om mensen over de geschiedenis en oorsprong van het festival van São João te leren en meer over de Kaapverdische cultuur. Het is een heel belangrijk moment van samenkomst van de Kaapverdiaanse gemeenschap. Het wordt al veertig jaar georganiseerd door de drijvende kracht en energie van de organisatie.

Challenge:

  • Zorgen over de continuïteit: is tweeledig: 1) materieel, hoe kunnen we meerjarig een basissubsidie krijgen van de gemeente en 2) hoe kunnen we de ervaring overdragen aan een nieuwe generatie organisatoren van Sao Joao.

Website: https://www.facebook.com/SaoJoaoRotterdam/

 

 

De Tula Herdenking en het Antilliaans Zomercarnaval: Dyonna Benett

Dyonna Benett is erfgoedspecialist, vrijwilliger van GVGT.  Zomercarnaval is een traditie van Antilliaanse voorouders. De passie voor carnaval heeft zij meegekregen van haar moeder. Als initiatiefneemster heeft zij in samenwerking met het bestuur Zomercarnaval Rotterdam, een Erfgoedzorgplan opgesteld. Het Zomercarnaval Rotterdam staat daarmee als 100ste traditie op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel erfgoed. Met behulp van de gemeenschap, verschillende technieken en het Erfgoedzorgplan, wilt zij ervoor zorgen dat dit immaterieel erfgoed, in leven wordt gehouden.

Challenge:

  • Publieke opinie: het Zomercarnaval wordt niet erkend als een deel van de Nederlandse samenleving, niet erkend als cultuur, laat staan als kunst.

Website:

Daarnaast is Dyonna actief geweest bij de eerste openbare herdenking van Tula in 2016, bij het slavernijmonument.  Op 17 augustus 1795 kwamen meer dan 2000 tot slaaf gemaakten, onder leiding van Tula, op Curaçao in opstand tegen hun onderdrukkers, de plantage-directeuren. Op Curaçao wordt Tula tegenwoordig gezien als nationale held en wordt het verzet herdacht als “Dia di lucha pa libertat”, de “Dag van strijd voor de vrijheid”, ook wel de Dag van Tula. Deze herdenking is belangrijk voor mensen met een Antilliaanse achtergrond.

Challenge:

  • erkenning krijgen voor de Tula herdenking; het maakt onderdeel uit van het Curacao-gevoel dat je meeneemt naar Nederland
  • in de publieke opinie wordt het verhaal van Tula/ Curacao onterecht verward met het verhaal van Keti Koti/ Suriname.

Website: https://ketikotirotterdam.nl/aankondiging-tula-herdenking-rotterdam/

 

Het Moluks monument: Andrew Roos

Andrew Roos woont in Krimpen en zet zich o.a. in voor de Molukse herdenking in maart. In 1951 kwamen er 11 schepen aan in Rotterdam. Zij waren de eerste KNIL- en Marine-militairen met hun gezinnen uit Nederlands-Indië. In totaal kwamen 12.500 Molukkers naar Nederland. Bij aankomst wachtte een deceptie. Vanuit de tijdelijkheidsgedachte werden de Molukkers opgevangen in aparte woonoorden. Ze werden opgevangen in kampen als Westerbork en ontslagen als militair.

De werkgroep heeft kortgeleden een plan ingediend voor een monument aan de Lloydkade. Het monument is belangrijk voor het herdenken, maar ook een plek om samen te komen en in gesprek te kunnen gaan met elkaar. De geschiedenis van de Molukkers is meer dan de Satudarah en treinkaping.

Challenge:

  • publieke opinie: onbekendheid
  • draagvlak binnen de Molukse gemeenschap (landelijk)
  • het realiseren van voldoende funding voor het monument

Website:

 

Het Indisch monument: Marie Thérèse Woltering

Marie Therese is vice-voorzitter van Stichting 15 augustus 1945 Rotterdam. Het Indisch Monument is een straat-sieraad, op de locatie waar de stichting jaarlijks op 15 augustus de capitulatie van Japan herdenkt, bij de Vlaggenparade op de Boompjes in Rotterdam. Ter herdenking van de slachtoffers in Nederlands-Indië, maar ook om het verhaal te vertellen van de overlevenden om door te geven aan de volgende generaties. In het monument komt de band met het voormalig Nederlands-Indië tot uiting. Het biedt de Indische gemeenschap de mogelijkheid tot Gedenken, Troost, Herkenning en Erkenning. Hoewel de aanleiding een trieste periode uit de geschiedenis vertegenwoordigt, willen zij een inspirerend gedenkteken plaatsen, een plek die hoop uitstraalt. Daarom is het monument ontworpen als een autonoom (vrijstaand) beeld, een ‘sieraad’ voor de straat, hetgeen voor bewoners, bezoekers van de Vlaggenparade en andere passanten aantrekkelijk is. Marie Therese vertelt dat de Indische identiteit altijd is weggedrukt; en dat generaties later pas een ontwikkeling/ zoektocht naar deze identiek plaats vindt.

Challenge:

  • Erkenning binnen de gemeenschap: bescheidenheid
  • Erkenning breder in de nederlandse publieke opinie: onzichtbaarheid, geschiedenisonderwijs
  • Het realiseren van voldoende middelen voor de herdenking en voor educatie.

Website: http://www.herdenking-15-augustus.nl/

 

Het Monument voor de Gastarbeider: Ömer Hunkar Ilik

Ömer zit in een werkgroep waarin zeven Mediterrane landen zijn vertegenwoordigd: Italië, Marokko, ex-Joegoslavië, Portugal, Spanje, Griekenland en Turkije. Deze werkgroep realiseerde in 2013 de oprichting van het Monument voor de Gastarbeider. De gastarbeiders en de bijdrage aan de wederopbouw van Nederland en Rotterdam mogen niet vergeten worden. Het monument is daarom belangrijk. Momenteel hoor je alleen negatieve verhalen over de voormalige gastarbeiders en deze verhalen worden verteld door de ander. Het monument is een nieuw verhaal en kan een positieve bijdrage leveren.

Het monument staat op het Afrikaanderplein in Zuid, terwijl de oorspronkelijke wens was om het monument in het centrum van Rotterdam te plaatsen. Het is nu niet zichtbaar en er is weinig aandacht voor. Dit is een tijdelijke en moeilijke periode, maar het is nu de tijd om de draad weer op te pakken. Binnen de gemeenschap speelt bovendien een discussie over de bedoeling van het monument, omdat er een bepaalde dubbele beleving is ontstaan, waarbij men zich afvraagt of de migratie naar Nederland heeft gebracht wat men had gehoopt; vanwege de teleurstellingen die jongeren nu ervaren in Nederland, is er vanuit hun perspectief de vraag gesteld of de eerste generatie een monument “verdient”.

Challenge:

  • Continuiteit van de eerste werkgroep van het monument, hoe ‘dealen’ met de teleurstelling van de tweede-keuze-locatie
  • Continuiteit: overdracht naar de nieuwe generatie
  • Publieke opinie: anti migratie gevoelens.

Website: http://www.bkor.nl/kunstwerken/monument-voor-de-gastarbeider/

 

Slot opmerkingen

De tegenstelling tussen modern Rotterdam en Historisch Delfshaven bestaat; er is te weinig aandacht voor het bijzondere karakter van Delfshaven.

Rotterdam omvat veel identiteiten, met een elk een eigen verhaal. Opvallend gevoel na het horen van deze verhalen is dat Rotterdam een superdiverse samenleving is, met geschiedenissen die soms parallel lopen en soms met elkaar verweven zijn. De presentaties die we hebben gehoord laten zien dat initiatiefnemers worstelen met:

  • Erkenning in de publieke opinie, voor de herdenking als cultureel erfgoed
  • Erkenning in de samenleving voor de pijn, is Nederland een warme of koude ontvangende samenleving?
  • Soms ook draagvlak/ erkenning in de eigen gemeenschap; is er een sleutelrol voor de 3e generatie?
  • Interne organisatie, duurzame basis (middelen en menskracht)

Verslag door Rowan van der Stelt m.m.v. Wim Reijnierse.